Ubezpieczenie mieszkania i domu jest ubezpieczeniem dobrowolnym skierowanym do osób fizycznych posiadających określone prawo majątkowe do ubezpieczanej nieruchomości, a jej wartość da się ocenić w pieniądzu (Stosownie do treści art. 821 kodeksu cywilnego). Interes majątkowy, który uprawnia do uzyskania statusu osoby ubezpieczonej, to własność (art. 140 k.c.), użytkowanie wieczyste (art. 233 k.c.), użytkowanie, służebność, zastaw, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, hipoteka (art. 244 k.c.).
Przedmiotem umowy ubezpieczenia będą w tym wypadku nieruchomości, takie jak domy lub stanowiące odrębny przedmiot własności lokale, a także pomieszczenia do nich przynależne (strychy, komórki, piwnice, suszarnie, garaże, etc).Standardem dla tych umów jest wariantowa forma ochrony ubezpieczeniowej. Zasadą dla ubezpieczeń mieszkań i domów jest podział na ubezpieczenie mienia w wartości rzeczywistej albo w wartości odtworzeniowej (tzw. nową). Podział ten wpływa na wyliczenie odszkodowania. W większości przypadków przy ubezpieczeniu nieruchomości stosuje się ubezpieczenie w wartości rzeczywistej (mieszkań i domów). Wówczas suma ubezpieczenia jest wartością stałą odpowiadającą aktualnej na dzień ubezpieczenia wartości rynkowej nieruchomości. Wartość odtworzeniowa (nowa) dotyczy budynków mieszkalnych lub nowych lokali mieszkalnych. Zakres poszczególnych ubezpieczeń mienia regulowany jest zapisami umowy bądź też ustawy. Precyzują one treść warunków ubezpieczenia powszechnie w skrócie nazywanych o.w.u
