Obowiązek doręczenia ubezpieczonemu wzorca umownego przed przystąpieniem do grupowej umowy ubezpieczenia

Zgodnie z najnowszym orzecznictwem SN (V CSK 234/15), przed przystąpieniem ubezpieczonego do grupowej umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, należy doręczyć mu wzorzec umowy. Samo zapoznanie ubezpieczonego z warunkami umowy nawet potwierdzone jego podpisem będzie uznawane za niewystarczające. W ocenie Sądu Najwyższego kluczowe znaczenie ma doręczenie wzorców umownych przed zawarciem umowy a nie sam fakt, czy ubezpieczony zapoznał się z tymi warunkami.

Sąd Najwyższy doszedł do powyższych wniosków na kanwie sprawy Magdaleny J., która przystąpiła do grupowej umowy ubezpieczenia na życie z UFK. Magdalenie J. przed przystąpieniem do umowy nie doręczono ogólnych warunków ubezpieczenia, regulaminu ani tabeli opłat. Magdalena J. tytułem pierwszej raty wpłaciła 60 tys. zł, zaś następnie po 1.800 zł miesięcznie, tj. łącznie ok. 80 tys. zł. Po roku trwania umowy ubezpieczona zrezygnowała z niej i zażądała zwrotu wpłaconych składek. Zakład ubezpieczeń wypłacił 2 tys. zł, powołując się na zapis z wzorca, zgodnie z którym bezkosztowe odstąpienie od umowy może nastąpić jedynie w ciągu pierwszych pięciu dni trwania umowy, zaś w kolejnych trzech latach po potrąceniu 80 % wartości lokaty, która w dniu rozwiązania umowy wynosiła niewiele ponad 10 tys. zł.

Ubezpieczona w postępowaniu sądowym podnosiła, że postanowienie, na które powołuje się zakład ubezpieczeń, nie wiąże jej, gdyż stanowi niedozwoloną klauzulę umowną w rozumieniu art. 385¹ k.c. Sądy I i II instancji przychyliły się do stanowiska zakładu ubezpieczeń, zgodnie z którym ubezpieczona nie była stroną umowy, więc nie przysługiwało jej prawo odstąpienia, a tylko przy realizacji tego prawa przysługuje zwrot świadczeń spełnionych przez strony. Ponadto sądy te wskazały, że powódka nie została wprowadzona w błąd, podpisała deklarację przystąpienia i została zapoznana z warunkami umowy.

Sąd Najwyższy po rozpatrzeniu skargi kasacyjnej przekazał sprawę do ponownego rozpoznania uznając, że Sąd Apelacyjny w sposób niedostateczny przeanalizował brak doręczenia powódce warunków ubezpieczenia przed zawarciem umowy oraz konsekwencje tego zaniechania. Sąd powołał się na art. 384 k.c., zgodnie z którym ustalony przez jedną ze stron wzorzec umowy wiąże drugą stronę, jeżeli został jej doręczony przed zawarciem umowy. Sędziowie wyjaśnili, że zapoznanie konsumenta z warunkami umowy, nawet potwierdzone podpisem nie zastąpią wymogu doręczenia tych warunków przed zawarciem umowy.

Warto zwrócić uwagę, że do art. 19 nowej ustawy o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej wprowadzono obowiązek doręczenia ubezpieczonemu warunków umowy zawieranej na cudzy rachunek przed wyrażeniem przez ubezpieczonego zgody na udzielenie ochrony ubezpieczeniowej lub zgody na finansowanie kosztu składki ubezpieczeniowej. Brak spełnienia tego obowiązku uniemożliwi zakładowi ubezpieczeń powoływanie się na postanowienia ograniczające lub wyłączające odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń oraz postanowienia przewidujące skutki naruszeń powinności ubezpieczonego lub obciążające go obowiązkami. Zgodnie z nowymi regulacjami znaczenia nabiera również obowiązek poinformowania ubezpieczającego będącego konsumentem o prawie odstąpienia od umowy. Brak przekazania takiej informacji najpóźniej w chwili zawarcia umowy powoduje, że trzydziestodniowy termin na odstąpienie od umowy zacznie biec od dnia, w którym ubezpieczający będący konsumentem dowiedział się o tym prawie.

Monika Kozłowska
radca prawny/koordynator praktyki prawa instytucji finansowych

CZUBLUN TRĘBICKI Kancelaria Radców Prawnych Sp p.